بررسی صفات استعاری در زبان فارسی

چکیده الف) موضوع، طرح مسئله و اهداف: رساله حاضر تحقیقی پیرامون صفات استعاری در زبان فارسی است. استعاره می تواند در مقوله های گوناگون واژگانی جای گیرد، که از آن میان می توان به اسم، فعل، صفت و قید اشاره کرد. مقوله واژگانی مورد بحث در این رساله، صفات استعاری است. این تحقیق بر آن است تا با بررسی صفات استعاری در فارسی، انواع آن و بسامد و رفتار معنایی این صفات را مشخص سازد. ب) مبانی نظری و پرسش های تحقیق: چهارچوب نظری اصلی این رساله، دیدگاه شناختی نسبت به استعاره است. رساله حاضر در ابتدا سعی بر آن دارد تا تعریف جامعی از صفت استعاری ارائه دهد. پس از آن انواع صفات استعاری در زبان فارسی معرفی می گردند تا در ادامه بر اساس این تعریف به بررسی و دسته بندی دقیق تر و تعیین بسامدهای گوناگون این صفات بپردازیم. پرسشهای مطرح شده در این تحقیق به این شرح است: 1. رفتار معنایی صفات استعاری در فارسی چیست؟ 2. آیا میتوان صفات استعاری را بر حسب رفتار معناییشان طبقه بندی کرد؟ پ) روش تحقیق: در این تحقیق تعداد 1000 صفت استعاری از دو گروه فرهنگ لغت استخراج شده اند. گروه نخست این فرهنگها به گونه نوشتاری زبان توجه داشته اند، و گروه دیگر به گونه گفتاری پرداخته اند. بنابراین نمونه های بررسی شده در این تحقیق، هر دو جنبه زبانی را تحت پوشش قرار داده اند. پس از استخراج این نمونه ها، نگارنده آنها را در گروه های مختلف جای داده است. تقسیم بندی ای که برای صفت در این رساله استفاده شده است، برگرفته از تعریف انوری و گیوی (1387)، است که در آن برای صفت شش گروه بیانی، اشاره، شمارشی، مبهم، پرسشی و تعجبی در نظر گرفته شده که هریک به نوبه خود شامل چندین زیر گروه است. پس از آن، انواع صفات استعاری مشخص شده، و بسامد هر یک از این انواع تعیین گردیده است. ت) یافته های تحقیق: پس از بررسی هزار نمونه جمع آوری شده، مشخص گردید که صفات استعاری در زبان فارسی رفتار معنایی ویژه ای دارند و می توان آنها را بر حسب رفتار نحویشان طبقه بندی کرد. در بررسی اولیه صفات استعاری مشخص شد که از مجموع صفات زبان فارسی، تنها دو گروه اصلی بیانی و شمارشی دارای نمونه های استعاری هستند، و برای سایر گروه های صفات، نمونه استعاری موجود نبود. پس از شمارش این صفات مشخص شد که از بین 1000 نمونه، بخش اعظم آن یعنی 979 صفت در گروه صفات بیانی، و 21 نمونه دیگر در گروه صفات شمارشی جای گرفتند. بنابر این بیشتر صفات استعاری در فارسی صفات بیانی هستند. انواع صفت بیانی استعاری به لحاظ بالاترین بسامد به ترتیب عبارتند از صفات ساده، فاعلی، نسبی، مفعولی و لیاقت. در بین صفات شمارشی نیز به ترتیب صفات شمارشی مرکب، شمارشی اصلی و شمارشی ترتیبی بیشترین تعداد را دارند. ث) نتیجه گیری و پیشنهادها: از آنجا که استعاره به شکل گسترده ای با زبان آمیخته است، بنا بر این تحقیقات زبان شناسی متنوعی می تواند در این زمینه صورت گیرد. رساله حاضر تنها به صفات استعاری در زبان فارسی پرداخته است، حال آنکه می توان تحقیقات مشابه دیگری برای بررسی سایر مقولات واژگانی استعاری نیز انجام داد. علاوه بر آن، این تحقیق محدود به زبان فارسی بوده است. پژوهش های دیگری می تواند در مقیاسی گسترده تر به مقایسه مقولات استعاری فارسی با سایر زبانها بپردازند.